minima moralia

1951’de yayımlanan kitap theodor adorno’nun başyapıtı olarak kabul edilir. adorno bu kitapta bir anlamda ilgilendiği tüm konuları -felsefi meseleler, gündelik yaşam, siyaset, edebiyat ve müzik, faşizm, ırkçılık, tahakküm, işçi hareketinin tarihi ve sorunları vb.- ele almış ve değerlendirmiştir. kitap bazıları uzun, bazıları kısa fragmanlar şeklinde yazılmıştır.

"bir söz söyledim ve sen öldün.
sustum ve sen öldün.
bir şey yaptım ve sen öldün.
hiçbir şey yapmadım sen yine öldün.
seyrettim ve sen öldün.
düşündüm ve sen öldün.
isyan ettim ve sen öldün.

sen ölmeden, sen ölürken ve sen öldükten sonra.
sordum, neden?
bu akılsızlığın hiç bir akıllı yanıtı yok.
çünkü gerçek herkesten önce öldü. bundan ki ölüm nedeninin hiçbir önemi yok.

öldüğün için;
"sen haklıydın ben haksız."
dedim ve ben öldüm.
şimdi ben de haklıyım. artık eşitiz, artık kardeşiz ve artık özgürüz.

peki mutlu muyuz? mutluysak neden hala ölüyoruz? mutlu değilsek neden hala savaşıyoruz?
ortak akıl asgari deliliğimizin ortak paydasında buluşmak.
gerçeğin/doğrunun olmadığı bir kaosta, deliliğin de aklın da hiçbir anlamı yoktur."